یکی از مهم ترین اقداماتی که هر صاحب کسب و کاری باید درنظر بگیرد، تهیه یک بیزینس پلن جامع می باشد. نگارش بیزینس پلن یا طرح کسب و کار با نمایش نقشه راه می تواند به شما کمک کند تا ایده های خود را اجرایی کنید. اما نگارش بیزینس پلن به همین سادگی ها نیست و چالش برانگیز و نیاز به زمان، تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. در این مقاله، آسان مشاور چندین گام حیاتی برای نگارش بیزینس پلن به شما ارائه می دهد، که به شما کمک می کند تا مسیر درست را پیدا کنید و شانس موفقیت کسب و کار خود را افزایش دهید.
بیزینس پلن چیست؟
بیزینس پلن (Business Plan) یا طرح کسب‌وکار، به عبارتی نقشه راهی است که برای ایجاد و توسعه یک کسب وکار ترسیم می‌شود. این سند جامع، چشم انداز، اهداف، استراتژی ها، تحلیل بازار، برنامه های مالی و عملیاتی یک کسب‌وکار را تشریح می‌کند. به عبارت ساده‌تر، بیزینس پلن پاسخی است به این سوال که “چگونه می‌خواهیم کسب وکارمان را راه‌اندازی و توسعه دهیم؟”
چرا به بیزینس پلن نیاز داریم؟
جذب سرمایه گذار: سرمایه‌گذاران قبل از سرمایه گذاری، به یک طرح کسب وکار دقیق و قابل اعتماد نیاز دارند تا از پتانسیل موفقیت کسب‌وکار اطمینان حاصل کنند.
هدایت کسب وکار: بیزینس پلن مانند یک نقشه راه، جهت حرکت کسب وکار را مشخص کرده و به شما کمک می‌کند تا در مسیر درست حرکت کنید.
تعیین اهداف: اهداف کسب وکار به طور واضح در بیزینس پلن مشخص شده و به شما کمک می‌کند تا بر روی آنها تمرکز کنید.
شناسایی ریسک ها: با تحلیل دقیق محیط کسب وکار، می‌توانید ریسک‌های احتمالی را شناسایی کرده و برای آنها برنامه ریزی کنید.
جذب نیروی کار ماهر: یک بیزینس پلن قوی، افراد با استعداد را به سمت کسب‌وکار شما جذب می‌کند.
تسهیل تصمیم گیری: بیزینس پلن به شما کمک می‌کند تا تصمیمات مهم کسب‌وکار را بر اساس اطلاعات دقیق و تحلیل شده بگیرید.
به طور کلی، بیزینس پلن یک ابزار ضروری برای هر کسب‌وکار است. با تهیه‌ی یک بیزینس پلن جامع و دقیق، می‌توانید شانس موفقیت خود را به طور قابل توجهی افزایش دهید.
گام های نگارش بیزینس پلن یا طرح کسب و کار
بیزینس پلن، نقشه راه یک کسب وکار است و به شما کمک می‌کند تا ایده خود را به یک واقعیت تبدیل کنید. این سند جامع، تمام جنبه‌های کسب‌وکار شما را از ایده اولیه تا برنامه‌های مالی و عملیاتی پوشش می‌دهد. به طور کلی، گام های نگارش یک بیزینس را می توان در ۸ مرحله زیر خلاصه کرد.
۱. خلاصه اجرایی
این بخش، خلاصه‌ای از کل بیزینس پلن است و باید جذاب و مختصر باشد. مهم‌ترین نکات مانند ایده کسب‌وکار، بازار هدف، برنامه‌های مالی و اهداف را در این بخش بگنجانید. توجه داشته باشید که این بخش معمولاً پس از نوشتن تمام بخش‌های دیگر نوشته می‌شود، زیرا در آن زمان درک کاملی از کل طرح کسب‌وکار خواهید داشت.
۲. تعریف ایده و هدف کسب و کار
در این بخش، ایده کسب‌وکار خود را به طور دقیق شرح دهید. محصول یا خدماتی که ارائه می‌دهید، ارزش پیشنهادی شما برای مشتریان و همچنین تفاوت خود با رقبا را مشخص کنید. چشم انداز و مأموریت کسب‌وکار را نیز بیان کنید. ایده کسب و کار باید ارزشمند، منحصر به فرد و قابل اجرا باشد. هدف کسب و کار نیز باید با ایده منطبق بوده، قابل اندازه گیری و دستیابی باشد. این دو مؤلفه پایه و اساس طرح کسب و کار را تشکیل می دهند و سایر بخش های بیزینس پلن باید متناسب با آنها طراحی شوند.
۳. تحقیقات بازار و بررسی رقبا
در این مرحله باید به تجزیه و تحلیل ویژگی ها و نیازهای مشتریان هدف، بررسی اندازه، روند و ویژگی های کلی بازار و تعیین سهم بازار هدف و پتانسیل رشد آن بپردازیم. همچنین، لازم به ذکر است که باید موانع ورود به بازار و چالش های پیش رو را نیز مورد بررسی قرار دهیم. در خصوص شناسایی رقبا، باید رقبای اصلی در بازار را پیدا کنیم و مزیت های رقابتی و نقاط ضعف و قوت آن ها را بشناسیم.
ارزیابی محصولات، قیمت ها، کانال های توزیع و استراتژی های بازاریابی رقبا و تحلیل جایگاه رقابتی خود نسبت به رقبا نیز جز اقداماتی هستند که باید در این مرحله انجام شوند. این بخش از بیزینس پلن به بررسی عمیق بازار و رقبا می پردازد تا کسب و کار بتواند استراتژی های مناسبی برای ورود و رقابت در بازار طراحی کند. تحلیل های بازار و رقبا به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری های استراتژیک مورد استفاده قرار می گیرند.
۴. برنامه بازاریابی و فروش
در این بخش، استراتژی های بازاریابی برای جذب مشتریان، کانال های فروش و برنامه های تبلیغاتی ارائه می‌شود. همچنین تعیین قیمت گذاری مناسب محصولات و خدمات با توجه به هزینه ها و رقبا، برآورد میزان فروش و سهم بازار در افق زمانی مشخص و تعریف سیستم مدیریت فروش و کنترل عملکرد نیروی فروش نیز باید در این مرحله و به عنوان بخشی از برنامه بازاریابی انجام شود.
انجام اقداماتی چون طراحی و اجرای فعالیت های تبلیغاتی و برند سازی، برگزاری رویدادها و فعالیت های بازاریابی (مانند نمایشگاه ها، کمپین های تخفیف)، ارتباط با مشتریان و مدیریت تجربه مشتری نیز از جمله مواردی هستند که باید در این مرحله درنظر گرفته شوند.
۵. برنامه عملیاتی و اجرایی
عملیاتی از قبیل طراحی فرآیندها و عملیات روزمره کسب و کار، تعیین نیازهای تجهیزات، فناوری و زیرساخت ها، ایجاد برنامه زمانی برای اجرای مراحل کلیدی در این مرحله از نگارش بیزینس پلن انجام می گیرند.
در این مرحله باید به تأمین مواد اولیه و منابع مورد نیاز بپردازیم. همچنین مدیریت موجودی و زنجیره تأمین نیز بهتر است که در این مرحله بررسی شوند. و در نهایت در این بخش می توانیم به مدیریت تجهیزات و برخی از زیر ساخت های مورد نیاز بپردازیم. به طور کلی، این بخش به تشریح جزئیات عملیاتی و اجرایی کسب و کار می پردازد تا چگونگی ارائه محصول و خدمات، مدیریت منابع و پیاده سازی استراتژی ها مشخص شود.
۶. برنامه ریزی مالی
در این مرحله، عواملی همچون محاسبه شاخص های کلیدی مالی مانند نقطه سربه سر، سودآوری، نرخ بازگشت سرمایه، تجزیه و تحلیل سناریوهای مختلف (بهینه، متوسط و بدبینانه)، تعیین نیازهای مالی اولیه و منابع مورد نیاز (سرمایه گذاری، مخارج جاری، سرمایه در گردش) و بررسی گزینه های تأمین مالی مانند سرمایه گذاری، وام بانکی، خطوط اعتباری باید انجام گیرند.
همچنین برنامه بازپرداخت تسهیلات و مدیریت ساختار سرمایه نیز باید مورد توجه قرار گرفته شود. در این مرحله باید سیستم حسابداری و گزارش دهی مالی در اولویت بررسی قرار بگیرد، همچنین هزینه ها و بودجه ی مورد نظر مدیریت شوند. به طور کلی، این بخش به تشریح چگونگی تأمین منابع مالی، پیش بینی عملکرد مالی و مدیریت آن می پردازد تا قابلیت تحقق طرح کسب و کار را نشان دهد.
۷. طراحی ساختار سازمانی و مدیریتی
این بخش به بررسی چگونگی سازماندهی، هدایت و کنترل فعالیت های کسب و کار و همچنین فرآیند تصمیم گیری و پاسخگویی سازمانی می پردازد. در این مرحله نمودار سازمانی و خط مشی های گزارش دهی تعیین می شود. همچنین باید به تعیین نقش ها و مسئولیت های کلیدی پرداخته شود. چگونگی اجرای تصمیمات و فرآیندهای تصمیم گیری نیز در این مرحله مورد بررسی قرار می گیرد.
معرفی اعضای تیم مدیریتی و سوابق آنها، نقش و مسئولیت های هر یک از اعضا، برنامه جذب، توسعه و انگیزش کارکنان کلیدی نیز در برنامه های این مرحله قرار می گیرند.
۸. ضمائم
هرگونه اطلاعات اضافی که برای درک بهتر بیزینس پلن ضروری باشد، در ضمایم قرار می‌گیرد. این اطلاعات می‌تواند شامل مطالعات بازار، نمونه قراردادها، مدارک ثبت شرکت و غیره باشد.
با رعایت این گام ها و نکات، می‌توانید یک بیزینس پلن قوی و جامع تهیه کنید که به شما کمک می‌کند تا کسب و کار خود را با موفقیت راه اندازی و توسعه دهید.
چالش های نگارش بیزینس پلن
نوشتن یک بیزینس پلن جامع و دقیق، اگرچه یک فرآیند ضروری برای هر کسب‌وکار است، اما با چالش‌هایی نیز همراه است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین چالش‌های نگارش بیزینس پلن اشاره می‌کنیم:
۱) کمبود اطلاعات دقیق:
بازار: ممکن است اطلاعات کافی در مورد اندازه بازار، سهم بازار رقبا و روندهای آتی بازار در دسترس نباشد.
مالی: پیش‌بینی دقیق درآمدها و هزینه‌ها در سال‌های اولیه کسب‌وکار دشوار است.
رقبا: جمع‌آوری اطلاعات دقیق در مورد رقبا، به ویژه رقبا کوچک یا جدید، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
۲) تغییرات سریع بازار:
بازارهای امروزی بسیار پویا هستند و تغییرات سریع در فناوری، قوانین و ترجیحات مشتریان می‌تواند برنامه‌های اولیه را بی‌اعتبار کند. پیش‌بینی این تغییرات و انطباق بیزینس پلن با آنها، نیازمند انعطاف‌پذیری بالایی است.
۳) عدم قطعیت آینده:
پیش‌بینی آینده به طور دقیق غیرممکن است. عوامل خارجی مانند بحران‌های اقتصادی، تغییرات سیاسی و رویدادهای غیرمنتظره می‌توانند بر کسب‌وکار تأثیر بگذارند.
۴) ترکیب داده‌های کیفی و کمی:
بیزینس پلن شامل هم داده‌های کیفی (مانند تحلیل SWOT، ارزیابی تیم مدیریتی) و هم داده‌های کمی (مانند پیش‌بینی‌های مالی) است. ترکیب این دو نوع داده و ارائه یک تصویر جامع از کسب‌وکار، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
۵) زمان و منابع محدود:
تهیه یک بیزینس پلن جامع، نیازمند صرف زمان و منابع قابل توجهی است. بسیاری از کارآفرینان به دلیل مشغله‌های زیاد، زمان کافی برای انجام تحقیقات و تحلیل‌های لازم ندارند.
۶) زبان تخصصی:
استفاده از اصطلاحات تخصصی در بیزینس پلن، ممکن است برای افرادی که دانش کافی در زمینه کسب‌وکار ندارند، قابل درک نباشد. ساده‌سازی زبان و ارائه توضیحات واضح برای مفاهیم پیچیده، اهمیت زیادی دارد.
۷) تغییر اولویت‌ها:
در طول فرآیند نگارش بیزینس پلن، ممکن است اولویت‌های کارآفرین تغییر کند یا اطلاعات جدیدی به دست آید که نیاز به بازنگری در برخی بخش‌های بیزینس پلن داشته باشد.
راهکارهای مقابله با چالش‌ها:
تحقیق جامع: تا حد امکان اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد بازار، رقبا و صنعت خود جمع‌آوری کنید.
انعطاف‌پذیری: بیزینس پلن را به عنوان یک سند زنده در نظر بگیرید که نیاز به به‌روزرسانی مداوم دارد.
تیم قوی: از مشاوران و متخصصان مختلف برای تکمیل بخش‌های مختلف بیزینس پلن کمک بگیرید.
سادگی: از استفاده از اصطلاحات پیچیده و طولانی خودداری کنید و سعی کنید مفاهیم را به زبان ساده بیان کنید.
واقع بینی: از ارائه پیش‌بینی‌های بیش از حد خوش‌بینانه خودداری کنید و ریسک‌ها را به طور صادقانه ارزیابی کنید.
با وجود این چالش‌ها، نوشتن یک بیزینس پلن می‌تواند یک تجربه بسیار مفید و ارزشمند باشد. با برنامه‌ریزی دقیق و تلاش مستمر، می‌توانید یک بیزینس پلن قوی و جامع تهیه کنید که به شما کمک می‌کند تا کسب‌وکار خود را با موفقیت راه‌اندازی و توسعه دهید.
در نهایت
طرح کسب و کار نقش مهمی در جذب سرمایه گذار، جلب اعتماد مشتریان و همچنین هدایت و مدیریت کسب و کار ایفا می کند. این طرح باید واقع بینانه، جامع و انعطاف پذیر باشد تا بتواند به عنوان نقشه راه موفقیت کسب و کار عمل کند.
